Trong thực tế, việc một cá nhân thông thường tạo ra tài sản mới có thể giao dịch trên hệ thống tài chính truyền thống là gần như không khả thi. Công nghệ blockchain đã làm cho việc này trở nên đơn giản. Hiện nay, bất kỳ ai trên thế giới đều có thể tạo ra tài sản mới trên Solana chỉ trong vài giây với chi phí gần như bằng 0.

Vì thế, thị trường tài sản do người dùng tạo ra (UGA) đã phát triển mạnh mẽ. Khái niệm UGA đã xuất hiện từ lâu trong lĩnh vực crypto, ban đầu dưới dạng các token xã hội (như BitClout, FriendTech, v.v.), và gần đây là các memecoin (pump.fun) cùng content coin (Zora).

Phương thức giao dịch trên các thị trường thứ cấp về cơ bản vẫn không thay đổi kể từ khi Internet xuất hiện. Những nền tảng môi giới trực tuyến đầu tiên cách đây ba thập kỷ vẫn mang hình thức tương tự Robinhood, Coinbase hay Phantom hiện nay. Cụ thể, người dùng nhập mã ký hiệu (hoặc địa chỉ hợp đồng) của tài sản giao dịch vào ô tìm kiếm. Trang tài sản sẽ hiển thị biểu đồ, một số thông tin và các nút mua/bán.

Mô hình này phổ biến ở mọi nền tảng thương mại, không chỉ trong lĩnh vực tài chính. eBay và Amazon cũng đi theo quy trình cơ bản như vậy.

Các nền tảng blockchain giúp các nhà phát triển phần mềm dễ dàng tích hợp chức năng tạo tài sản và giao dịch mua/bán vào bất cứ phần mềm nào. Nhờ sự linh hoạt này, các doanh nhân công nghệ đã xây dựng những sản phẩm launchpad mới và các phương thức giao dịch mới trong vài năm qua, tạo sự khác biệt rõ so với quy trình truyền thống kiểu Phantom. Đây là một bước tiến quan trọng nhưng chưa được đánh giá đúng mức trong ngành giao dịch, và bài viết này sẽ nêu bật một số điểm điển hình.

Đối tác của chúng tôi, Shayon, từng đề cập đến một biến thể của ý tưởng này trong bài viết về Publisher Exchanges năm ngoái.

Trong vài năm qua, nhiều launchpad và mô hình giao dịch đã thu hút sự quan tâm lớn, đồng thời còn nhiều lĩnh vực tiềm năng chưa thực sự bùng nổ:

Launchpad/Hệ thống tạo tài sản:

• Pump.fun
• Zora

Phương thức giao dịch:

• Telegram bot cá nhân
• Telegram bot nhóm
• Feed doomscroll
• Terminal giao dịch
• Token livestream
• Giao diện quẹt (lấy cảm hứng từ Tinder)

Launchpad

Coinlist là launchpad crypto đầu tiên, tiên phong với mô hình SAFT và thử nghiệm ICO tuân thủ quy định qua thương vụ Filecoin năm 2017. Coinlist đã thay đổi theo thời gian, nhưng vẫn hỗ trợ các dự án mới như validator sale cho DoubleZero và community sale cho Pipe Network.

Đến năm 2019, Binance xây dựng Launchpad và tiếp tục hoạt động ổn định đến nay. Họ chủ động lựa chọn những dự án được giới thiệu.

Trong giai đoạn các blockchain L1 mới ra mắt (2020-2022), hàng chục đội nhóm đã xây dựng launchpad với mục đích chiếm thị phần trên các L1 như Solana, Polkadot, Avalanche, v.v. Nhưng hầu hết đã dần mờ nhạt hoặc ngừng hoạt động.

Nhìn chung, chưa launchpad nào thực sự giải mã được vấn đề phát hành tài sản mới. Tuy nhiên, đầu năm 2024, pump.fun đã thành công.

Kể từ khi phát hành thành công, pump.fun đã tiếp tục mở rộng hệ sinh thái bằng cách ra mắt AMM riêng và các hình thức giao dịch mới sáng tạo.

Chúng tôi không cho rằng bonding curve + graduation (do pump.fun tiên phong) là cơ chế duy nhất tạo dựng niềm tin cho các đợt memecoin mới. Chúng tôi vẫn đang tìm kiếm những đội ngũ có góc nhìn khác biệt về microstructure thị trường để có thể phát triển các cơ chế phát hành và giao dịch mới hiệu quả hơn.

Gần đây, Zora cố gắng kích hoạt hành vi tiêu dùng liên quan đến content coin, dù có vẻ chưa đạt được PMF.

Phương thức Giao dịch

Bên dưới là tổng quan về các hình thức giao dịch hiện có trên thị trường.

Telegram Bot Cá Nhân

Một số Telegram bot cá nhân nổi bật bao gồm Banana Gun, Unibot, Bonkbot, Trojan và Maestro. Các bot này bùng nổ từ mùa hè 2023. Giao diện của chúng khá lạ lẫm với người dùng quen kiểu Phantom. Hạn chế lớn là chức năng quản lý danh mục đầu tư rất nghèo nàn do giới hạn kỹ thuật từ API Telegram. Dù vậy, chúng có những ưu điểm:

1. Tiện lợi — phần lớn người dùng Telegram bot đều ở trong các phòng chat Telegram, nơi họ tìm kiếm tín hiệu giao dịch. Khi có tin nhắn mới, họ muốn thực hiện giao dịch ngay. Việc chuyển sang ví bên ngoài như Phantom có thể mất thêm 5-10 giây. Telegram bot thường cho phép thực hiện giao dịch trong 1-2 giây. 2. Sniping — nhiều nhà phát triển Telegram bot đã bổ sung chức năng tự động “snip” token mới phát hành, cho phép người dùng đặt lệnh nhanh nhất.

Rõ ràng, cả Telegram bot cá nhân và nhóm đều có thể tích hợp LLM để phục vụ các loại giao dịch phức tạp hơn như vay/mượn, tài trợ vòng lặp, gửi vào vault, v.v. Tuy ngành này rất sôi động nhưng việc tích hợp LLM thực chất chỉ gia tăng tính năng và linh hoạt, không làm thay đổi bản chất phương thức giao dịch.

Nhiều ví lớn như Phantom và BackPack được dự đoán sẽ sớm tích hợp LLM-bot, có thể làm mờ ranh giới với Telegram bot, nhưng sẽ không ảnh hưởng lớn tới các bot giao dịch tập trung.

Nhiều Telegram bot đời đầu như Unibot đã mở rộng sản phẩm thành terminal giao dịch chuyên sâu.

Telegram Bot Nhóm

Điển hình nhất là PVP. Bot của PVP hoạt động trong nhóm chat, nơi bạn có thể ra lệnh như /long BTC; bot sẽ thực hiện giao dịch (BTC-USD perp), đăng biểu đồ giá lên chat và cung cấp tùy chọn cho bạn bè copy trade hoặc vào lệnh ngược lại.

Lợi thế lớn của PVP không phải ở giao dịch mà ở cộng đồng. Nhóm chat PVP chủ yếu tạo sự gắn kết, cạnh tranh và mang yếu tố giải trí. Bạn bè mang lại sự biến động cảm xúc liên tục.

Đi cùng, thất bại cùng. Sự đoàn kết, cạnh tranh và hài hước này là độc đáo, khó tái tạo ở nơi khác. Khi người dùng đã gắn bó, tỷ lệ giữ chân rất cao.

Hiện PVP chủ yếu giao dịch perp trên Hyperliquid. Rất dễ hình dung các Telegram bot nhóm sẽ mở rộng sang memecoin, tài sản có giá trị cơ bản, cổ phiếu, hoặc cá cược thể thao.

Feed Doomscroll

Thuật ngữ doomscroll được sử dụng với ý tích cực. Feed doomscroll đang thống trị Internet: Twitter, Instagram, TikTok, v.v. Chúng là nền tảng tổng hợp nội dung lớn nhất.

Farcaster, Lens, 0xppl, Bags và Zora đều đang xây dựng feed doomscroll mới giống Twitter/Instagram nhưng có tính năng crypto-native (giao dịch). Vấn đề lớn nhất là thiếu nội dung hấp dẫn. Hiệu ứng mạng của Twitter, Instagram và TikTok rất khó vượt qua.

Zora nổi bật hơn cả vì kết hợp chức năng tạo tài sản và giao dịch mới. Zora xây dựng feed phong cách Instagram, mỗi bài đều có memecoin riêng với 1 tỷ token, 1% thưởng cho creator. Zora tập trung vào cơ hội kiếm tiền cho creator, nhưng vẫn khó lý giải tại sao cần sưu tầm nội dung Zora.

Theo chúng tôi, chưa ví nào như Phantom, MetaMask, Backpack, Rainbow, v.v. tích hợp dạng feed doomscroll. Coinbase Wallet thông báo sẽ tích hợp Farcaster, nhưng có lẽ không giải quyết vấn đề thiếu nội dung của Farcaster.

Một số dự án như token.com và Involio đang thử xây dựng feed nội dung dành cho trader crypto, đồng thời tích hợp giao dịch trực tiếp bên cạnh việc khám phá nội dung. Các sản phẩm này giống TikTok nhưng thêm tầng giao dịch. Đây là hướng thiết kế đáng quan tâm. Họ không tham vọng tạo aggregator mới mà tận dụng aggregator hiện dễ tiếp cận (dù còn hạn chế về hỗ trợ API).

Vector phát triển doomscroll với đơn vị nội dung là lệnh giao dịch thay vì post truyền thống (text/hình/video). Chúng tôi cho rằng đây là cách tiếp cận đáng chú ý nhất, vì truyền tải thông điệp “tiền đặt vào lựa chọn” mạnh mẽ hơn các feed truyền thống.

Thách thức lớn của Vector là thu hút các lệnh giao dịch đủ hấp dẫn cho feed. Chúng tôi cho rằng mô hình doomscroll tối ưu nên dùng AI để tổng hợp dữ liệu đa nguồn (không chỉ on-chain) nhằm tự động làm giàu nội dung feed.

Khi vận hành tốt, doomscroll tạo ra mức độ tương tác lớn, khai thác chu trình dopamine hiệu quả. Với dòng lệnh bán lẻ, feed doomscroll crypto là cơ hội tiêu dùng lớn nhất hiện nay, nhưng cũng cực kỳ khó để thành công.

Terminal Giao Dịch

Mỗi trader đều có lý do chọn giao diện họ dùng — họ chơi một “trò chơi” riêng và cần công cụ phù hợp để tối ưu. Người tải Moonshot vì xem moo deng trên TikTok có mục đích riêng, còn người lướt sóng volatility theo dòng tiền vĩ mô lại dùng Deribit vì lý do khác.

Trò chơi memecoin đặc biệt, nhiều quy tắc thị trường truyền thống không áp dụng cho maker/taker ở đây (ví dụ: trader chuyên nghiệp quan tâm khớp lệnh tối ưu — nhưng người chơi lợi nhuận lớn vẫn sẵn sàng chịu trượt giá 10% để vào block trước đối thủ). Nếu đơn giản hóa trên pump.fun, chỉ cần hai biến: tốc độ (tìm, giao dịch tài sản) và chất lượng tín hiệu xã hội (lượng và chất người theo dõi).

Cuối cùng, memecoin là tài sản hóa sự chú ý; một chuỗi cung ứng giao dịch biến động liên tục cạnh tranh cho sự chú ý. Issuer, KOL, sniper, bán lẻ — ai cũng nằm ở một vị trí trong chuỗi này. Terminal giao dịch phải cung cấp cho trader mọi công cụ phân tích tốt hơn đối thủ, và giúp hành động thật nhanh. Điều này bao gồm tốc độ khớp lệnh cực nhanh (bundle Jito, RPC tùy biến), phân tích xã hội/địa chỉ cực chi tiết (dán nhãn địa chỉ hot, đo độ tập trung nguồn cung, phân tích trạng thái chuỗi hiệu quả, và vô số chỉ số khám phá xã hội on-chain/off-chain).

Bài học giá trị thu nhận từ hai năm qua là trader không trung thành với giao diện.

Chúng tôi cho rằng câu hỏi không phải là “ai xây dựng Axiom tốt hơn?” Nếu giao dịch nhanh hơn, tín hiệu tốt hơn, trader sẽ chuyển. Câu hỏi hay hơn là “trò chơi memecoin sẽ tiến hóa ra sao khi xuất hiện loại tài sản hoặc trader mới?”, và sẽ có những giao diện phù hợp từng bước tiến hóa đó. Cấu trúc thị trường memecoin chưa đạt cân bằng ổn định. Các nền tảng giao dịch chuyên nghiệp mới sẽ dẫn dắt xu hướng — cấu trúc thị trường sẽ chuyển đổi, mở ra cơ hội mới.

Token Livestream

Unlonely — một công ty trong danh mục đầu tư của chúng tôi — đã thử nghiệm ý tưởng kết hợp livestream với token. Cuối năm ngoái, pump.fun ra mắt (rồi tạm ngừng, sau đó tái xuất) sản phẩm livestream đang phát triển tốt.

Livestream là bề mặt sản phẩm hấp dẫn cho giao dịch token vì streamer có thể tương tác trực tiếp với khán giả. Streamer khuyến khích khán giả mua/bán theo hành động, hoặc phối hợp cùng nhau vì mục tiêu chung. Cấu trúc phổ biến là “streamer sẽ làm điều X nếu vốn hóa token đạt mức Y.” Hạn chế lớn nhất là tạo ra mức trần cho giá token.

Ví dụ điển hình là Fishtank: chương trình truyền hình tương tác thực tế trực tiếp. Một mùa kéo dài sáu tuần, các thí sinh thay phiên sống trong nhà giám sát 24/7, mọi phòng lắp camera. Khán giả mua token để điều chỉnh môi trường, gửi tin nhắn chuyển thành âm thanh, kích hoạt thử thách hoặc thậm chí cắt tiện nghi cơ bản. Tương tác này biến khán giả thành người tham gia chủ động, định hình kết quả ngay tức khắc.

Lý thuyết cốt lõi là nội dung có thể lập trình — và đưa ý kiến khán giả hòa tan ranh giới giữa nhà sản xuất và người xem. Đây là phân khúc truyền thông mới nổi: token livestream được giao dịch song hành cùng nội dung trực tiếp và bản thân giao dịch ảnh hưởng tới nội dung phát sóng.

Hành vi quanh livestream còn mới mẻ, chưa ai thực sự tìm ra mô hình tối ưu. Tuy nhiên, đây là bề mặt giàu tiềm năng cho đổi mới, nhất là khi kết hợp cùng các ý tưởng dài hạn như token xã hội.

UX Quẹt Lấy Cảm Hứng Từ Tinder

UX Tinder là trải nghiệm mà mỗi lần quẹt trái/phải thực hiện ngay một lệnh giao dịch: có thể là thị trường dự đoán, cá cược thể thao, hay giao dịch tài sản bất kỳ. Cốt lõi là UI quẹt, vốn đã chứng minh hiệu quả, thúc đẩy tiến trình ra quyết định nhanh.

Chúng tôi cho rằng UX kiểu Tinder phù hợp nhất cho các thị trường dự đoán ngắn hạn. Ví dụ rõ nét là hợp đồng dự đoán pha bóng tiếp theo của trận đấu sẽ chạy hay chuyền. Có thể phát triển ứng dụng bổ trợ cho mọi loại livestream, từ Oscar đến bản tin tối. Broadcaster có động lực lớn xây dựng các trải nghiệm cá cược đi kèm, vừa tăng tương tác vừa có doanh thu tốt (tận dụng lệnh từ người dùng).

Kyle tweet về ý tưởng này vài tháng trước và nhận được nhiều phản hồi. Chúng tôi tin rằng có thể xây dựng doanh nghiệp lớn, hấp dẫn dựa trên thiết kế quẹt, khuyến khích hành động rõ ràng. Ví dụ: Hookt, Memelut, Guess.best (dù không quẹt mà đấu đối đầu).

Tap to Trade

Với Euphoria, đặt cược chỉ với một chạm. Chạm màn hình điện thoại, người dùng cược rằng giá tài sản sẽ đạt mức nào đó tại thời điểm đã định. Tài chính truyền thống gọi đây là barrier option — sản phẩm phức tạp vốn dành cho khách hàng đặc biệt của Wall Street. Robinhood hiện cũng thử nghiệm tính năng tương tự, gọi là trade from chart.

Euphoria loại bỏ rào cản và mang đến cơ chế này qua giao diện trò chơi hóa liền mạch. Nhanh, hấp dẫn. Cộng đồng crypto đã chờ sản phẩm cấu trúc từ 2021, và UX tap to trade có thể là chìa khóa mở lối.

Điều này cũng có thể trở thành cơ chế cho các game di động tiền thật; mỗi lần chạm là một lần đặt cược, blockchain crypto đảm bảo trả thưởng nhanh, an toàn cho người chiến thắng.

Mô hình giao dịch mới, tiềm năng kỳ lân mới

Khi giao dịch len lỏi vào từng ứng dụng, ranh giới giữa văn hóa và tài chính sẽ bị xóa nhòa — tài sản thoáng qua ra đời từ xu hướng, câu chuyện và sáng tạo số. Trong thế giới đó, sự chú ý tạo ra thanh khoản, và thanh khoản lại thu hút thêm chú ý.

Những ứng dụng này sẽ trở thành điểm đến hàng đầu để khám phá, giao dịch và giải trí. Ứng dụng nào tối ưu trải nghiệm người dùng trên nhiều phương thức sẽ chiếm lĩnh dòng lệnh và có vị thế tốt nhất để tạo doanh thu lớn cũng như mang lại kết quả vượt trội.

Đây không chỉ là ví lưu trữ tài sản và xem danh mục — mà là nơi người dùng tìm kiếm, giao dịch và kết nối. Giao dịch cho tín hiệu thị trường mạnh hơn lượt thích hay chia sẻ, vì người dùng phải có cam kết tài chính. Cuối cùng, thuật toán AI sẽ tận dụng tín hiệu từ giao dịch để điều chỉnh nội dung hiển thị, kể cả khi tính năng giao dịch bị tắt ở feed doomscroll.

Tương lai tài chính sẽ hiện hữu ở mọi ứng dụng phần mềm, không chỉ ở trình xem danh mục đầu tư chuyên biệt.

Chúng tôi luôn quan tâm tới các mô hình giao dịch sáng tạo. Nếu bạn đang xây dựng sản phẩm trong lĩnh vực này, hãy liên hệ với (Vishal, Shayon, Kyle).

Lưu ý:

1. Bài viết này đăng lại từ [multicoin]. Bản quyền thuộc tác giả gốc [Vishal Kankani VÀ Shayon Sengupta VÀ Kyle Samani]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý kịp thời.
2. Miễn trừ trách nhiệm: Mọi quan điểm trong bài viết chỉ thuộc về tác giả, không phải là khuyến nghị đầu tư.
3. Bản dịch sang các ngôn ngữ khác do đội Gate Learn thực hiện. Trừ khi được phép, nghiêm cấm sao chép, phân phối hoặc đạo văn các bài dịch.